top ten-part trois

5. American History X

Stórgóð ádeila á ný-nasisma í Bandaríkjunum. Myndin er frá árinu 1998 og fallar fyrst of fremst um tvo bræður, Derek og Danny Vinyard, leikna af Edward Norton og Edward Furlong.

Derek er efnilegur námsmaður sem unglingur, en eftir að faðir hans, slökkviliðsmaður, er myrtur af svörtum dópsala við vinnu sína, endurmótast hugsanir hans algjörlega og hann verður gjörsamlega heilaþveginn af speki ný-nasismans. Myndin hefst með grófu morði Dereks á tveim svertingjum sem voru að brjótast inn í hús fjölskyldu hans. Eftir það er hann dæmdur í fangelsi og er myndin tvískipt, í fortíð og nútíð. Lífið eftir fangelsið er sýnt í lit á meðan lífið fyrir og meðan i fangelsinu er í svarthvítu, kannski eins konar vísun í það að líf hans fyrir fangelsið var gjörsamlega svart og hvítt.

Á meðan Derek afplánar dóminn virðist bróðir hans vera að fara sama veg og bróðir sinn og tileinka sér hugsunarhátt nýnasista. Sem tilraun til að bjarga honum skikkar skólastjórinn hann til að skrifa ritgerð um bróðir sinn og allt sem tengist handtöku hans. Er því Danny sögumaðurinn í þeim pörtum myndarinnar sem eiga að gerast fyrir fangelsið.

Í fangelsinu neyðist Derek til að vinna með svörtum strák, þeim manni sem myndi á endanum gjörbreyta hugsunarhætti hans. Veran í fangelsinu endurmótaði hann gjörsamlega, vakti hann til lífsins með hversu fáfróður hann hafði verið áður og er hann yfirgefur fangelsið er hann staráðinn í að leyfa ekki bróðir sínum að falla í sömu gryfju og hann gerði.

Fortíð hans bíður hans samt sem áður heima og er nýju viðhorfum hans ekki beint tekið opnum örmum. Tekur því við hjá honum erfið barátta við að flýja fortíð sína og bjarga bróðir sínum frá henni.

Þessi mynd er ótrúlega góð í alla staði, Edward Norton stendur sig alveg frábærlega ásamt hópi annarra góðra leikara. Það að skipta tíðunum með lit og svarthvítu gerir líka mikið fyrir áhrif áhorfendans. Þessa mynd ættu allir rasistar að sjá, hún er það góð að hún ætti að hafa einhver áhrif á þá.

6. Trainspotting

Mynd byggð á samnefndri skáldsögu eftir Irvine Welsh. Hún segir frá heróínfíklinum Mark Renton (Ewan McGregor) sem leiðir okkur í gegnum líf sitt og baráttuna við fíknina.

Þetta er ekki beint myndin sem fær mann til þess að vilja aldrei nokkurn tíma prófa, eða hún skilur allavega ekki eftir sig sama hroll og t.d. Christiane F. Mark fer fram og aftur í neyslunni, er orðinn pro í því að hætta en gefst alltaf að lokum upp á hinu “9am-5pm” lífi og heldur aftur á sömu braut. Heimur neyslunnar er sýndur á aðeins skoplegri hátt en venjulegt er, enda lendir Mark og hans vinir í alls konar fyndnum atburðum.

Vinahópur Marks er einkennileg blanda af bæði dópistum og öðrum vitleysingum. Af dópistunum ber fyrst að nefna Sick Boy (Jonny Lee Miller), algjöran siðblindingja sem á auðveldara en flestir með að sleppa við fíknina. Hann er iðulega með eitthvað “scheme” í gangi, hvort sem það er dópsala eða vændi. Ekkert er heilagt fyrir honum. Hann hefur einnig sjúklegan áhuga á Sean Connery og er alvitur um hans feril.

Næstur er Spud (Ewen Bremner), hann er heldur meinlaus heróínfíkill, virðist ekki hafa vitsmuni né hug til þess að svíkja nokkurn af vinum sínum, ólíkt því sem næstum allir vinir hans myndu gera við hann. Af edrú vinum hans er m.a. Tommy (Kevin McKidd), eini nokkurn veginn venjulegi einstaklingurinn í hópnum. Hann tekur aldrei dóp, lýgur ekki að neinum né svindlar. Eftir að hafa verið sagt upp af kærustunni lendir hann þó sama farveg og vinir sínir, fyrir tilstilli lyfjagjafar Marks. Annar vinurinn er Begbie (Robert Carlyle), snarvitlaus og siðblindur slagsmálahundur sem notar gróft ofbeldi í stað dóps. Hann myndi hiklaust drepa vini sína ef tilefni gæfist.

Þess má til gamans geta að í opnunaratriði myndarinnar, þar sem vinahópurinn er að spila fórbolta, má sjá hvern vin framkvæma fótbolta “moove” sem karakteræsir þá; Sick Boy reynir að brjóta leynilega á leikreglum og snarneitar því síðan, Begbie framkvæmir augljóst leikbrot og reynir ekki einu sinni að neita því, Spud markmaður hleypir boltanum i gegnum lappirnar á sér, á meðan Tommy sparkar eins fast og hann getur.

Allt í allt gerir þetta æðislega mynd sem er alltaf gaman að horfa á, í senn fyndin, sorgleg, vel leikin og flott tekin. Svo er líka geðveikt gaman að hlusta á skoskan hreim.

7. Le Fabuleux destin d'Amélie Poulain

Þetta er mynd sem ég held að allir sem hana hafa séð elska. Hún hefur allavega verið lengi í uppáhaldi hjá mér, alveg síðan ég sá hana í Háskólabíóinu fyrir ca. 7 árum.

Við fylgjumst með lífi Amelie Poulain (Audrey Tautou) frá æsku til fullorðins ára. Hún er alin upp af tilfinningaköldum lækni og taugatrekktri móðir og hefur það mótað hana í heldur einstaka stúlku. Þar sem foreldrar hennar kenndu henni heima, eignaðist hún aldrei vini og var svo allt til fullorðinsára hennar. Hún býr ein, vinnur sem gengilbeina á kaffihúsi og lifir lífinu með sínum vanagangi þar til einn daginn finnur hún í íbúð sinni lítið box, sem ungur strákur hafði falið þar fyrir mörgum árum síðan. Frá því augnabliki breytist líf hennar þar sem hún ákveður að koma þessu boxi til síns rétta eiganda og gerast reglulegur góðverkari, skyldi hann taka því vel.

Upp frá því fer hún að hjálpa alls konar fólki, án þess að það viti endilega hver er að hjálpa sér.

Úr verður þessi einkar hugljúfa og fyndna franska mynd sem manni líður alltaf vel eftir að hafa horft á. Audrey Tautou er æðisleg í hlutverki Amelie, soundtrack Yann Tiersen hreinn unaður og allt við hana er bara svo gott eitthvað. Þetta er algjör feel-good movie sem allir ættu að eiga.

top ten-part deux

Varúð! Umfjallanirnar innihalda spoilera!

2. Fight Club

Dásamlega ofbeldisfull mynd leikstýrð af David Fincher, byggð á samnefndri skáldsögu Chuck Palahniuk.

Myndin fjallar fyrst og fremst um nafnlausan karakter, leikinn af Edward Nortan. Hann er ungur maður, fastur í hvítflippaveröld og Ikea-innréttingum og hefur um nokkurn tíma þjáðst af svefnleysi. Eftir sex mánuði af svefnlausum nóttum dettur hann af nokkurs konar tilviljun inn í stuðningshóp fyrir menn með eistnakrabba. Hann verður brátt háður slíkum stuðningshópum þar sem þar getur hann sleppt sér og opnað sig, sem gerir honum kleyft að sofa á ný. En því miður kemur inn í líf hans önnur manneskja sem sækir alla fundi án þess að vera með sjúkdóm, Marla Singer (Helena Bonham Carter). Að nýju getur hann ekki grátið og því ekki sofið.

Í byrjun myndarinnar, sem byrjar í raun á endanum, vísar hann til þess að nokkurn veginn öll sú vitleysa sem hefur sér átt stað megi rekja til Marla. Eins og flestir vita getur svefnleysi leitt af sér geðveiki og átti það sér einmitt stað fyrir sögumanninn. Eftir fleiri svefnlausar nætur eftir komu Mörlu, hittir sögumaðurinn mann að nafni Tyler Durden (Brad Pitt). Tyler er níhilisti, gjörsamlega á móti öllum nútíma-auglýsingaherferðum, hann er í raun allt sem sögumaðurinn er ekki.

Óvæntur atburður á sér stað og sögumaðurinn flytur inn til Tylers í gjörsamlega niðurnítt húsnæði hans á víðavangi, en eyðilagða húsnæðið átti í myndinni að tákna hinn eyðilagða heim karakteranna. Eitt kvöldið er þeir eru að slást sér til gamans, laða þeir að sér nokkra áhorfendur og málin þróast, þannig að lokum hafa þeir stofnað slagsmálshóp, Fight Club. Í klúbbinn komu menn af allri tegund, og þá sérstaklega týpur sögumannsins, hvítflippar sem vilja sleppa frá raunveruleikanum. Hópurinn þróast og áður en sögumaðurinn veit af er Tyler búinn að búa til sinn eiginn litla her sem vinnur hnitmiðað að því að eyðileggja þennan kapítalsta heim sem þeir búa í.

Þess á milli er Tyler að sofa hjá Mörlu, sögumannsins til mikils ama. Þau eru aldrei þrjú saman í herbergi og Tyler bannar sögumanninum að tala um sig við hana.

Plot myndarinnar hafði mig engan veginn órað fyrir. Ég las að leikstjórinn hafi meirað segja ýtt undir vott af samkynhneigð milli Tylers og sögumannsins til að rugla áhorfendann um komandi lok. Í geðveiki sinni, sem kom í kjölfar svefnleysis, hafði sögumaðurinn búið til sitt “alter ego”, Tyler Durden. Tyler segir honum að hann stjórni líkama hans þegar hann sofi, en smátt og smátt sé hann að taka alveg yfir og að sögumaðurinn muni að lokum verða hann. Maður getur lesið það úr myndinni ef maður tekur eftir að líkami Tylers er stöðugt að byggjast upp meðan sögumannsins hrörnar. Að lokum þegar kemur að hápunkti “Project Mayhem”, verkefni litla hersins, confrontast þessir tveir karakterar eftir að sögumaðurinn hefur komist að sannleikanum, en hann nær að deyða Tyler með því að skjóta sig í hausinn.

Þessi mynd er alveg gífurlega góð, allt við hana er vandað, tökurinar, handritið og leikaraskapur til fyrirmyndar. David tekst alveg að skapa þá spennu og óróa í áhorfendanum sem hann hefur leitað eftir. Ein af þeim myndum sem ég get horft á aftur og aftur, þótt núna viti ég plottið. Líka mjög mikill og fróðlegur nihilista boðskapurinn í henni, gott að horfa á hana ef maður er eitthvað þreyttur á lífinu. Algjört must-see masterpiece sem allir eiga að hafa séð!

3. City of God (Cidade de Deus)

Brasilískt glæpadrama af bestu gerð, leikstýrð af Fernando Meirelles og Kátia Lund. Myndin er sannsöguleg, byggð á sögunni af stríðinu milli Knockout Ned (Mané Galinha) og Litla Zé (Zé Pequeno) í úthverfi Rio de Janeira, slummi í Brasilíu sem kallað hefur verið Borg Guðs, þótt ekkert guðlegt sé við hverfið.

Sögumaður myndarinnar er Rocket (Busqa Pé) en hann skiptir sögunni í margar litlar sögur sem spanna yfir tvo áratugi í hverfinu.

Rocket er hlédrægur, hefur engan áhuga á ofbeldi, ólikt mörgum í hverfinu hans en hans megin áhugi tengist ljósmyndum. Maðurinn sem Rocket er byggður á er enn á lífi og náði hann að láta draum sinn rætast um það að verða ljósmyndari.

Tveir aðrir strákar á sama aldri og Rocket koma mikið við sögu, en þar eru þeir Li’l Zé og Benny. Þeir hafa verið bestu vinir frá unga aldri og meginpartur myndarinnar gerist þegar þeir eru orðnir 18 ára gamlir og eru orðnir farsælir eiturlyfjasalar. Þeir eru algjörar andstæður, Li’l Zé þjáist af algerri siðblindu, hann er óaðlaðandi, gjörsamlega illur og andstyggilegur, en Benny er vinsæll meðal allra, hippi í hugsunarhætti og hefur heillandi persónuleika.

Aðeins einn annar dópsali er í hverfinu sem heitir Carrot, en hann fær að vera í friði vegan vinskapar sins við Benny. En fyrir mistök er Benny skotinn og lætur lífið og stofnar þá Li’l Zé til stríðs við Carrot, sem fær í lið með sér Knockout Ned, kærasti stelpur sem Li’l Zé nauðgaði eftir að hún hafnaði dansboði hans.

Þess má geta að Li’l Zé hét upprunalega Li’l Dice en við átján ára aldur fór hann til galdramanns sem endurskírði hann og gaf honum heillagrip sem hann setti um hálsinn á honum með þeim skipunum að hann mætti aldrei drýgja hór með þetta á sér, ella yrði hann feigur. Eftir að ég sá myndina í annað skipti tók ég eftir að þegar hann nauðgar kærustu Knockout Neds er hann með gripinn um hálsinn og er það einmitt fyrirboði um það sem kemur síðar í myndinni.

Á meðan öllu þessu stendur nær Rocket að fylgjast með í gegnum linsuna á myndavél og var hann eini ljósmyndarinn sem gat verið innan veggja Borgar Guðs, og varð auðvitað heimsfrægur fyrir það á endanum.

Myndin er ótrúlega raunveruleg, leikararnir voru víst fyrst og fremst bara krakkar úr hverfinu og þau sýna mjög góðan leik þrátt fyrir ungan aldur. Þar sem þetta er einstök saga verður úr þessi frábæra mynd, sem er engum öðrum lík.

4. Eternal Sunshine of the Spottles mind.

Ótrúlega frumleg og vel leikin mynd eftir franska leikstjórann Michel Gondry, þar sem Jim Carrey og Kate Winslet fara á kostum. Myndin fjallar í stuttu máli um þjónustu sem sér um það að eyða sársaukafullum minningum fólks, t.d. eftir dauðsfall eða sambandsslit.

Myndin byrjar í raun öfugu megin þar sem Joel (Carrey) og Clementine (Winslet) hittast á förnum vegi og enda saman á deiti, hvorugt vitandi það að þau eru fyrrverandi elskendur sem eiga sér langa sögu.

Hún gerist fyrst og fremst í huga Joels, meðan verið er að eyða öllum minningum hans um Clementine. Eru þar notaðir mjög flottir effektar og góð klipping til þess að ná fram alveg einsakri upplifun hjá áhorfendanum. Minningarnar verða sífellt óljósari, umhverfin virðist hrynja í sundur og karakterar hverfa.

Boðskapur myndarinn virðist beinlýnis vera sá “ it’s better to have loved and lost then never to have loved at all” sem Joel kemst einmitt að á ferð sinni um minningarnar. Hann áttar sig á því að það er þess virði að finna fyrir ástarsorginni, þar sem hann myndi ekki vilja fórna sínum bestu minningum með Clementine.

Þessi mynd er alveg einstök, hér er kafað djúpt í eðli ástarinnar og huga fólks. Maður getur lært ýmislegt af henni, sérstaklega ef maður á í sambandserfiðleikum. Þetta er allavega mynd sem mér þykir endalaust vænt um.